Bob van Gelderen (1891-1940) en Sam de Wolff (1878-1960) zijn de eersten geweest die publiceerden over lange golven in het kapitalisme. Daarom gaan we in een tweetal artikelen in op de bijdrage van deze twee socialistische auteurs. Geen van beiden was academisch opgeleid, allebei hebben ze voortgebouwd op eerder werk van andere marxisten.

Het artikel over Bob van Gelderen is te vinden onder de titel De lange golven in de economie – de bijzondere bijdrage van Bob van Gelderen in 1913

Binnenkort volgt een uiteenzetting over de bijdrage die Sam de Wolff over de lange golven publiceerde in 1921.

In het vervolg gaan we ook in op bredere en meer actuele vragen. Wat zijn historische wetmatigheden? We kunnen regelmatigheden aantonen. Min of meer logische verbanden die op meer dan één plaats en op meer dan één tijdstip geldig zijn. Toch zitten hier beperkingen aan. De precisie van een historische regelmatigheid kan soms lijken op een natuurlijke wetmatigheid. Maar ze is van een ander karakter. In de allereerste plaats omdat we het bij de menselijke geschiedenis hebben over menselijk handelen dat op zich niet voorspelbaar is. We kunnen wel zien dat in bestaande verhoudingen niet elk willekeurig handelen effect kan hebben. En in bepaalde gegeven omstandigheden is niet willekeurig welk soort handelen mogelijk. Je kunt dan spreken van een waarschijnlijkheid.
Een tweede reden om historische regelmatigheden voorzichtig te benaderen is het aantal keren dat een patroon kan worden geconstateerd. Omdat elk handelen, elke nieuwe ontwikkeling telkens ook de omstandigheden verandert zodat er niet meer sprake is van een vergelijkbare situatie. Maar voor zover er wel sprake is van een vergelijkbare situatie, zal die niet zeer lange tijd voorduren. 

We kennen verschillende opvattingen over lange termijn ontwikkelingen van het kapitalisme. Hier gaan we in op de Kondratiev golven, met een waarschijnlijke regelmaat van elke 45 tot 70 jaar terugkerende periodes waarin de accumulatie van het kapitaal versnelt en vertraagt.

Bestaan de Kondratiev golven wel? En zo ja, wat zijn de bewegende krachten eronder? Hoe vindt de overgang plaats van een periode van vertraagde groei naar een van versnelde groei? Dat is juist nu een actueel vraagstuk. Kunnen inzichten in eerdere golven bijdragen aan inzicht in de huidige situatie van het kapitalisme?

Contactpersoon: Herman Pieterson