Voor wie het gemist heeft. Korte tijd na het verschijnen van de Nederlandse vertaling van het tweede deel, is ook de Nederlandse vertaling van het derde deel van Het Kapitaal vorig jaar in boekvorm uitgebracht. Rob Gerretsen schreef recensies van zowel deel II als deel III die via de linkjes hiervoor te vinden zijn.

Het eerste deel van Het Kapitaal behandelt het productieproces van het kapitaal. Het tweede deel gaat over het circulatieproces en de reproductie van het kapitaal. Het derde deel behandelt de verschijningsvormen van het gehele kapitalistische proces in de concurrentie van vele kapitalen, aan de oppervlakte van de maatschappij, in de ‘werkelijke beweging’ van kapitalen. Zo komen we steeds dichter bij de rationeel begrepen ‘rijke totaliteit’ van de actuele kapitalistische maatschappij om ons heen.

De Belgische marxistische econoom Ernest Mandel heeft destijds inleidingen geschreven bij de nieuwe Engelse vertalingen van de drie delen van Het Kapitaal. Zijn inleiding bij het derde deel is opgenomen in de nieuwe Nederlandse vertaling. Hij schrijft over de drie delen: “Als het eerste boek van Het Kapitaal het meest bekende en alom gelezen boek is, is het tweede het meest onbekende en het derde het meest controversiële.”

We moeten niet vergeten dat het tweede en derde deel van Het Kapitaal nooit door Marx zelf zijn uitgegeven. Na zijn dood zijn deze boeken door Engels naar eer en geweten en met heel veel moeite geredigeerd en gepubliceerd op basis van de vele manuscripten en fragmenten die Marx had achtergelaten. In die zin zijn het tweede en derde deel niet ‘af’ of ‘voltooid’. Anderzijds is het wel zo dat Marx voor het schrijven en herschrijven van het eerste deel alle belangrijke theoretische problemen van het tweede en derde deel had opgelost en de hele samenhangende structuur van de drie delen voor ogen had.

Al snel na het verschijnen van deel III ontstonden controverses over het boek. De meeste controverses – Mandel bespreekt ze kort in zijn inleiding – hebben te maken met het onbegrip van de logische dialectische continuïteit van Marx, die zich over de drie delen van Het Kapitaal uitstrekt. Er is geen sprake van een logische inconsistentie tussen de delen van Het Kapitaal, zoals sommigen beweren. Wel hebben we te maken met verschillende abstractieniveaus en met vele noodzakelijke tussenstappen. Zoals Marx schrijft: “De kapitaalsgedaanten, zoals ontwikkeld in dit boek, evolueren dus stap voor stap naar de vorm, waarin ze aan de oppervlakte van de maatschappij optreden in de interactie tussen de verschillende kapitalen, de concurrentie, en in het alledaagse bewustzijn van de productieagenten zelf”. Maar, schrijft Mandel in zijn inleiding, de controverses hebben ook te maken met de vraag ‘waarheen met het kapitalisme’, met de crisisverschijnselen en de historische houdbaarheid van deze productiewijze.

Juist in de huidige crisisperiode waarin de onbeheersbaarheid van het kapitalisme en de ecologische onhoudbaarheid ervan tot uiting komen in de samenloop van de corona pandemie en een economische terugval zonder weerga is de actualiteit van Marx’ Kapitaal groter dan ooit.

Uitgever: L. Erkelens. ISBN 978-90-829948-7-2.

Onder meer verkrijgbaar bij:

Boekhandel Het Fort van Sjakoo (Amsterdam)

Boekhandel Pegasus (Amsterdam)

Boekhandel Godert Walter (Groningen)

Boekhandel Van der Velde (Groningen)