Eind september 2020 presenteerde het IISG het resultaat van een onderzoeksopdracht van de gemeente Amsterdam. Een bundel met tientallen hoofdstukjes, resultaten van up to date research, onder redactie van Pepijn Brandon, Guno Jones, Nancy Jouwe en Matthias van Rossum.

Senior onderzoeker Pepijn Brandon (bestuurslid van SOC21): “Niet eerder is er zo een brede terreinverkenning uitgevoerd. Het onderzoek gaat over de vragen hoe het Amsterdamse stadsbestuur betrokken was bij de slavenhandel en slavernij in het Atlantisch gebied én Azië, en hoe deze rol zich heeft vertaald in de doorwerking van dat verleden in de stad van nu. 41 experts belichten ieder een aspect. Samen laten deze bijdragen zien hoe omvangrijk de Amsterdamse bestuurlijke betrokkenheid bij de slavernij was, in Oost en West, en dat dit diepe sporen heeft achtergelaten in de stad.”

Voor burgemeester Halsema en wethouder Groot Wassink is het aanleiding om te kijken naar een basis voor de besluitvorming binnen het Amsterdamse stadsbestuur over mogelijke excuses voor de rol van haar voorgangers in de slavenhandel en slavernij.

Dat zou een belangrijke stap zijn in de erkenning van de misdadige wortels van een belangrijk deel van de rijkdom die verzameld is door de centra van de westerse overheersing tijdens en na het kolonialisme. Maar er is meer.

Allereerst is het boek van belang omdat het in korte leesbare verhalen het beschamende beeld invult. Mogelijk leermateriaal en bruikbare ammunitie tegen simpele ontkenners van de bevoordeling van de lage landen ten koste van miljoenen slaafgemaakten. Duidelijk is dat het niet om een beperkte factor in de Nederlandse economie gaat.

Voor velen ook een eye opener is de duidelijkheid over de rol van slavernij in de Aziatische kolonies. Van Suriname en de Antillen was die rol bekend, van Indonesië veel minder.

Een gevolg hiervan is dat het zichtbaar wordt hoe het kapitalisme zowel in de begindagen als daarna stelselmatig ook op de toe-eigening van het meerproduct van onvrije arbeid gebaseerd is, niet alleen op de uitbuiting van de ‘vrije’ loonarbeid. Dat geldt tot op de dag van vandaag.

Bovendien stelt het de vraag aan de orde welke voordelen er dan precies zijn geweest, niet alleen voor de elites die de bulk van de rijkdom kon gebruiken als basis voor de verdere expansie van het kapitalisme, maar ook voor de kleine burgerij en handwerkers.  

Tegelijk stellen de onderzoekers vast dat in het verleden het politiek en bestuurlijk uitgedragen beeld juist de betrokkenheid bij en de betekenis van de slavernij heeft gebagatelliseerd en in de herinnering gemarginaliseerd.

Kortom, een must voor anti-racisme activisten, dekoloniale historici en iedereen die opkomt voor sociale rechtvaardigheid.

De Slavernij in Oost en West – het Amsterdam onderzoek is verschenen bij Het Spectrum, en te verkrijgen in uw lokale boekhandel.